Theo nghiên cứu FTC về mẫu tối mới nhất từ Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC), đa số các ứng dụng và trang web có dịch vụ đăng ký đã sử dụng “mẫu tối” (dark patterns) – những kỹ thuật thiết kế giao diện người dùng được thiết kế để lừa dối hoặc thao túng người dùng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về nghiên cứu này và tác động của mẫu tối đến người dùng và ngành công nghiệp kỹ thuật số.
1. Khái niệm về mẫu tối
Mẫu tối (Dark Pattern) là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ những thiết kế giao diện người dùng (UI) hoặc trải nghiệm người dùng (UX) được cố ý thiết kế để gây nhầm lẫn, thao túng hoặc lợi dụng người dùng, thường nhằm mục đích thu lợi nhuận cho công ty.
Mẫu tối sinh ra nhằm thao túng người dùng thực hiện các hành động mà họ có thể không muốn làm, chẳng hạn như đăng ký một dịch vụ không cần thiết, mua hàng không mong muốn, hoặc khó khăn trong việc hủy đăng ký. Ngoài ra cũng có rất nhiều loại mẫu tối nên cũng rất khó để người dùng phân biệt và định dạng:
Một số loại mẫu tối phổ biến hiện nay mà bạn nên biết:
- Mẫu lừa dối: Các tính năng được thiết kế để gây nhầm lẫn hoặc lừa dối người dùng, ví dụ như các nút “Đăng ký miễn phí” được đặt nổi bật hơn so với nút “Hủy”.
- Mẫu cưỡng ép: Các tính năng yêu cầu người dùng thực hiện một hành động không mong muốn, ví dụ như bắt buộc đăng ký tài khoản để sử dụng một dịch vụ.
- Mẫu lợi dụng: Các tính năng được thiết kế để khai thác sự yếu thế hoặc sự dễ bị tổn thương của người dùng, ví dụ như hiển thị thông báo về số lượng người đang xem sản phẩm để tạo cảm giác khan hiếm.
- Mẫu che giấu: Các tính năng được thiết kế để che giấu hoặc làm mờ các thông tin quan trọng, ví dụ như ẩn các phí ẩn hoặc các điều khoản và điều kiện.
Ví dụ cụ thể hơn về mẫu tối như là:
- Thiết kế gây hiểu lầm bằng cách sử dụng ngôn ngữ hoặc bố cục làm người dùng hiểu sai về các lựa chọn của họ.
- Chiến thuật gây cản trở khiến cho việc hủy đăng ký hoặc tắt tính năng trở nên khó khăn hơn so với việc đăng ký hoặc bật tính năng.
- Sử dụng việc gây áp lực thời gian và tạo cảm giác cấp bách giả tạo để thúc đẩy người dùng quyết định nhanh chóng.
2. Nghiên cứu FTC về mẫu tối
FTC đã tiến hành nghiên cứu để đánh giá mức độ phổ biến và tác động của mẫu tối trong các ứng dụng và trang web dịch vụ đăng ký. Mục tiêu của nghiên cứu là xác định các hành vi gây hiểu lầm và đưa ra khuyến nghị để bảo vệ người tiêu dùng. FTC đã kiểm tra hàng trăm ứng dụng và trang web có dịch vụ đăng ký, phân tích các yếu tố thiết kế giao diện và phản hồi từ người dùng. Họ tập trung vào Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng:
- Hiện nay có hơn 80% ứng dụng và trang web dịch vụ đăng ký đã sử dụng ít nhất một loại mẫu tối.
- Có khoảng 50% người dùng cho biết họ đã bị lừa hoặc bị thao túng để đăng ký dịch vụ mà họ không mong muốn.
- Cũng có khoảng 30% người dùng gặp khó khăn khi cố gắng hủy đăng ký dịch vụ.
3. Tác động của mẫu tối
Với kết quả nghiên cứu này, tác động của mẫu tối như thế nào với các phía liên quan? Cùng chúng tôi tìm hiểu tác động với:
*Người dùng:
- Thiệt hại về tài chính: Người dùng có thể bị mất tiền vào các dịch vụ không mong muốn hoặc không thể hủy bỏ các đăng ký một cách dễ dàng.
- Tâm lý xấu, mất niềm tin: Mẫu tối có thể gây ra sự bực tức và căng thẳng tâm lý cho người dùng khi họ cảm thấy bị lừa dối hoặc thao túng.
*Phía doanh nghiệp:
- Mất niềm tin: Việc sử dụng mẫu tối có thể làm giảm lòng tin của người dùng vào các công ty và dịch vụ trực tuyến.
- Liên quan tới pháp lý: Các công ty sử dụng mẫu tối có thể đối mặt với các vụ kiện tụng và phạt tiền từ các cơ quan quản lý như FTC.
4. Giải pháp gì phù hợp để loại bỏ mẫu tối
*Đối với các công ty:
- Nên thiết kế minh bạch website: Các công ty nên thiết kế giao diện người dùng rõ ràng và minh bạch, cung cấp thông tin đầy đủ và dễ hiểu cho người dùng.
- Đơn giản hóa quy trình: Quy trình hủy đăng ký nên dễ dàng và không gây khó khăn cho người dùng.
- Thường xuyên kiểm tra: Các công ty nên thực hiện kiểm tra đạo đức đối với các thiết kế giao diện người dùng để đảm bảo rằng họ không sử dụng mẫu tối.
*Đối với người dùng:
- Cẩn trọng hơn khi đăng ký: Người dùng nên cẩn trọng khi đăng ký các dịch vụ trực tuyến và đọc kỹ các điều khoản và điều kiện.
- Báo cáo các hành vi sai trái: Người dùng nên báo cáo các hành vi lừa đảo hoặc sử dụng mẫu tối cho các cơ quan quản lý như FTC để có thể có biện pháp bảo vệ thích hợp.
Nghiên cứu của FTC về mẫu tối đã làm sáng tỏ thực trạng đáng lo ngại về việc sử dụng các kỹ thuật thiết kế gây hiểu lầm trong các ứng dụng và trang web dịch vụ đăng ký. Điều này đòi hỏi sự thay đổi từ cả phía các công ty và người dùng để tạo ra một môi trường kỹ thuật số minh bạch và công bằng hơn. Các công ty cần cam kết thiết kế giao diện người dùng minh bạch và thân thiện, trong khi người dùng cần nâng cao nhận thức và cẩn trọng khi tham gia các dịch vụ trực tuyến.
Tham khảo ngay bài viết: Microsoft giải quyết khiếu nại chống độc quyền với tổ chức thương mại điện toán đám mây châu Âu
